- قالی اردبیل (معروف به قالی شیخ صفی):
– سال ساخت: ۹۴۶ (هـ .ق) (۲۰ سال اولیه دوره صفویه)
– مواد اولیه: تار و پود از ابریشم، پرز از پشم
– نام بافنده: مقصود کاشانی؛ نام بافنده همراه با مطلع اشعار حافظ آمده است:
جز آستان توام در جهان پناهی نیست سر مرا بجز این، در حواله گاهی نیست
این نوشته همراه با نام بافنده در بالای فرش آمده است.
– تراکم: این قالی در هر متر مربع، ۵۱۷۰۰۰ گره از نوع فارسی (سنه) به کار رفته است.
– ابعاد: ۱۱۵۲×۵۳۴ سانتی متر (کار بافت آن یک سال و نیم طول کشیده است)
– طراحی: در وسط این قالی ترنج زیبایی قرار دارد که ۱۲ کلاله دور آن ها را احاطه نموده است و نقش یک چهارم از این ترنج با کلاله های مربوط، در چهار گوشه زمینه ی فرش تکرار شده و بدین ترتیب لچک های چهار گانه ی قالی را می سازد. (لچک و ترنج).
– رنگ: زمینه ی فرش آبی سیر است و تمامی آن با گل های بسیار ظریف تزیین شده است. در داخل حاشیه ی بزرگ که با سه نوار حاشیه ای باریک محصور شده، نقش کتیبه ها و گلوله هایی به صورت یک در میان دیده می شود
– محل نگهداری: موزه ی ویکتوریا آلبرت لندن (Victoria & Albert)
* این قالی نفیس، توسط شرکت زیگلر (Ziegler) که از سال ۱۸۸۳ میلادی در ایران در زمینه ی تولید و تجارت فرش فعالیت می نمود، از ایران خارج شده و به مبلغ ۲۰۰۰ لیره استرلینگ، به موزه ی ویکتوریا آلبرت لندن فروخته شد.
– محل بافت: عده ای تبریز و برخی قزوین و برخی کاشان (که مرکز بافت قالی های نفیس ابریشمی بوده) را محل بافت این قالی می دانند.
* اکنون مشابه ای از این نوع قالی که بافتش ظریف تر است، در موزه ی لس آنجلس در کالیفرنیا نگهداری می شود.
- قالی موج دریا (the sea wave carpet)
– محل نگهداری: این فرش در موزه ی وین قرار دارد.
– نقشه قالی: طراحی این فرش از طراحی های دیگر متمایز است. در قسمتهای بالا و پایین این فرش، ترنج بسیار بزرگی تصویر شده و پیرامون آن تصاویری از یک کشتی و دریا نورد بافته شده است. گویا دلیل این نوع طراحی، سفارش سازنده ی آن بوده، زیرا بر طبق سفارش یک بازرگان پرتغالی، که در این دوران در بنادر جنوب ایران (بندر عباس) در رفت و آمد بوده، بافته شده است.
– ابعاد: ۷۲/۳×۷۷/۶ متر.
– مواد اولیه: تار و پود پشمی.
– تراکم: ۵۰۰ هزار گره در هر متر مربع.
– محل بافت: این فرش نفیس گویا توسط هنرمندان کرمانی بافته شده است.
- فرش چلسی: (Chelsea carpet)
– دلیل نامگذاری (چلسی): این فرش از یکی از تاجران خیابان کینگز در چلسی واقع در لندن خریداری شده، و به همین دلیل به چلسی، معروفیت یافته است.
– مواد اولیه: تار و پود از ابریشم، پرز از پشم.
– ابعاد: ۵۴۰×۳۶۰ سانتی متر.
– گره: از نوع فارسی (سنه)
– تراکم: تعداد گره ی آن ۷۳۸۷ گره در دسیمتر مربع است.
– طراحی: این فرش دارای دو ترنچ کامل و با کلاله های جانبی و دو نیم ترنج متصل به حاشیه و لچک هایی به نقش یک چهارم ترنج است.
– رنگامیزی: زمینه این فرش لاکی رنگ است و در آن حیوانات شکار، مانند اهو و گوزن؛ و وحوشی مانند شیر و پلنگ و جانورانی مانند حیوانات افسانه ای (اژدها) در میان شاخ و برگ گلدار دیده می شوند. در حاشیه ی این فرش دو سری ختائی، به هم پیوسته است.
قالی سراسر گل و جانور: موزه هنر و صنعت اتریش، وین:
این قالی یکی از نفیس ترین نمونه های موجود از گروه قالی های سراسر گل و جانور است که به دست ما رسیده است و از این نظر دی بین قالی های نفیس و پرارزش مقام والایی دارد مانند قالی اردبیل و قالی شکارگاه موزه ی وین و قالی چلسی، تار و پود آن از ابریشم است. مانند قالی اردبیل در هر اینچ مربع ۱۹×۱۷ گره دارد. تمام طرح (به استثنای دو گل بزرگ پیچ در پیچ ختایی سبز رنگ در وسط نیمه بالا و پایین آن) بسیار استادانه کشیده شده و با مهارت بسیار بافته شده است. نازیبایی و اعوجاج دو گل بزرگ ممکن است بر اثر بدی بافت آن باشد، چه آن ها را به طور اریب بافته اند که کار دشواری است.
حاشیه ی این قالی دارای نگاره های مارپیچ با اسلیمی های درهم پیچیده و به هم پیچیده است که با استادی کامل بافته شده، حاشیۀ درون از قاب هایی با اندازه های مساوی تشکیل شده که درون هر یک نوشته هایی بافته شده است. باید گفت جنبۀ تزیینی این قبیل حواشی با قاب هایی که نوشته ها را در بر می گیرد باهیچ طرحی قابل مقایسه نیست. متن قالی قرمز پررنگ، حاشیه سبز سیر و حواشی ذرونی زرد رنگ است.
قالی نقش گلدانی با متن سرخ: موزه ویکتوریا و آلبرت، لندن
در بین هشت تخته از نفیس ترین قالی های جهان باید نمونه ای از قالی نقش گلدانی و اشکال مختلف آن نیز گنجانیده شود. در بین قالی هایی که از دوران صفویه به دست ما رسیده قالی نقش گلدانی بیش از طرح های دیگر دیده می شود، و هیچ جای تعجب نیست، زیرا یکی از بهترین طرح هایی است که تا کنون برای فرش ابداع شده است. این طرح تکلیف تعدادی زیاد از اشکال و نقوش باستانی ایران را به طی چهار قرن از روی نسخه برداری می شده برای همیشه معین و روشن کرده است.