طرح فرش ایران مشهوربه ایلات عشایر و اقوام و افراد

۱- طرح افشار : افشار طایفه‌ای از ترکان چادر نشین هستند که در بیشتر خاک ایران پراکنده‌اند و ایل افشار کرمان که در زمان شاه طهماسب به این ناحیه کوچانده شده‌اند به دو تیر افشار و پیچاق چی تقسمیم گشته‌اند مرکز سکونت زندگی و داد و ستد تیره پیچاق چی در شهر سیرجان و تیره افشار در شهر یافت است طرحهای افشار کاملا سنتی ایرانی بوده و ترکیب رنگهای دست بافته‌های ایشان کاملا ایلاتی می‌باشد.

نقش مرغ و ترنج با زمینه یک رنگ طرح و نقشه خاص قالیچه‌های بافت افشار محسوب می‌گردد.

۲- طرح بختیاری : ایل بختیاری در استانهای اصفهان ،‌خوزستان ، لرستان (بروجرد) حضور دارند و سکونت گاه اصلی آنان استان چهار محال بختیاری است .

نقشمایه‌های طرحهای بختیاری اغلب لوزی تکراری است که نگاره‌هایی از شکوفه گلها و درختان را در خود جای می‌دهد و بافت بیشتر این طرحها درشت و خشن است نقوش این طرحها اعم از اشکال یا گل و بوته و شاخ درختان بویژه بید مجنون به شکلی ابتدایی است و شکل شطرنج از نقشمایه‌های متداول در فرش بختیاری است.

۳- طرح بلوچی: این طرح همان گونه که نامش پیداست به قوم بلوچ تعلق دارد که از اقوام مهاجر ایرانی می‌باشد و نقشمایه‌های این طرحها عموما با خطوط هندسی مانند لوزی ، شش گوش و طرحهای تجریدی بوده و بافندگان آن بیشتر به صورت ذهنی و بدون نقشه قبلی به نقش آفرینی در فرش مبادرت می‌ورزند.

۴- طرح ترکمنی: این نقوش به وسیله قوم ترکمن که در شمال شرق ایران و نواحی گنبد کاووس و دشت ترکمن و همچنین شمال خراسان نظیر منطقه جرگلان بجنورد سکونت دارند بافته می‌شود.

طرحهای این فرشها به صورت هندسی بوده و نقشمایه‌های آن تماما به صورت اشکال تجریدی طبیعت است و در آن از نقوش تجریدی حیوانات گیاهان وسایل زندگی و غیره استفاده شده است این نقوش برای این قوم از اهمیت و قداست خاصی برخوردار است انواع طرحهای ترکمن و نقش و بن نگاره‌های آن شباهت بسیاری به یکدیگر دارند تا آنجا که بیننده در ابتدا آنها را شبیه به هم تصور می‌کند ولی پس از کمی تامل اختلافها و تشخیص می‌دهد طرحهای فرش ترکمن گوناگون بوده و برخی از آن به شرح زیر می‌باشد.

• طرح ساری گل

• طرح تکه گل

• طرح افغان گل

• طرح قوچان

• طرح یموت

• طرح خورجینی

• طرح دارگل

• طرح آقایق

• طرح آینه گل

• طرح بخار

• طرح آخال

• طرح چهارقاب

• طرح قافسه گل

• طرح چمچمه گل

• طرح چشم غزال

• طرح درناق گل

• طرح سلجوق

• طرح انسی

• طرح گلچه

۵- طرح خاتمی : این طرح نقش قاب خاتم کاری است که اغلب در حاشیه‌های فرش مورد استفاده قرار می‌گیرد . و اصولا نقشهایی بدین نام مشهورند که شبیه خاتم کاریها شیراز است این طرح بیشتر در آباده ، اراک ،‌سمنان و اردستان بافته می‌شود.

۶- طرح جان بیگی

۷- طرح سنچولی

۸- طرح سنه

۹- طرح شاه عباسی: به طرحی می‌گویند که در آن از گلهای شاه عباسی و تزئینات و اجزاء هم خانواده آن استفاده ‌شود.

۱۰- طرح قشقایی: نقش فرشهای قشقایی به طور سنتی همچون سایر عشایر از اشکال هندسی و با خطوط شکسته تشکیل یافته است اما بافندگان این ایل علاوه بر استفاده از طرحها و نقوش اختصاصی خود طرحهای متقارن و یا نامتقارن شهری (مناطق دیگر) را گرفته و آنها را ساده‌تر کرده و می‌بافند.

از طرحهای معروف این قوم می‌توان به طرحهای مستوفی ، طرح هیبت لو ، طرح میرشکسته ، طرح ظل السلطانی یا گل و بلبل طرح حاج خاتمی طرح ناظم یا یکسر ناظم اشاره کرد

۱۱- طرح کردی: این طرحها حال و هوای ویژه مردم شهری و عشایر کرد را دارد و از تفکرات و باورها و مکنونات قلبی طراحان و بافندگان آن دیار بدون آنکه بدین منظور نقشه خاصی فراهم شده باشد تبعیت می‌کند برخی از طرحهای کردی باف عبارتند از :

۱۱- طرح کردی: این طرحها حال و هوای ویژه مردم شهری و عشایر کرد را دارد و از تفکرات و باورها و مکنونات قلبی طراحان و بافندگان آن دیار بدون آنکه بدین منظور نقشه خاصی فراهم شده باشد تبعیت می‌کند برخی از طرحهای کردی باف عبارتند از ک

• طرح سنه

• طرح بیجار

• طرح وکیلی کردستان

• طرح گل و بلبل کردستان

• طرح گل محمدی کردستان

• طرح گل میرزا علی کردستان

۱۲- طرح لری

۱۳- طرح بیستونی

۱۴- طرح میرشکسته

۱۵- طرح میناخانی : این طرح غالبا در فرشهای کردستانی مخصوصا بیجار و همچنین شهرستان ورامین دیده می شود و آن قسمت کوچکی است که از بن نگاره‌های گوناگون تشکیل گردیده و در سراسر فرش تکرار می‌گردد از نقشمایه طرح میناخانی می‌توان به گلها و اشیاء اشاره نمود.

۱۶- طرح ناظم : یا یکسر ناظم یا حاج خاتمی طرحی است قدیمی که نوشته‌اند از عهد صفویه در اغلب نقاط ایران مورد استفاده بافندگان قرار گرفته و در واقع یک طرح عمومی می‌باشد.

چهارچوب این طرح ، ایوان یا مدخل یا درگاهی است که در دو سوی آن دو درخت سرو جای گرفته و به باغی گشوده شده است.

۱۷- طرح وکیلی

۱۸- طرح وست

۱۹- طرح یکسر ناظم

۲۰- طرح دوسر ناظم