انتقادات بافندگان فرش دستباف از نگاه کارشناسان فرش
صنعت فرش دستباف ایران، هنری اصیل و میراثی گرانبها، در سال‌های اخیر با چالش‌های متعددی روبرو بوده است. در این میان، مسئله تأمین مواد اولیه مرغوب و تبعات ناشی از آن، به عنوان یکی از مهم‌ترین موانع بر سر راه توسعه و بقای این صنعت خودنمایی می‌کند. اظهارات کارشناسان و فعالان این حوزه در چهاردهمین نمایشگاه بزرگ فرش دستباف ایران، زنگ هشداری جدی را در خصوص آینده این هنر-صنعت به صدا درآورده است.
۱. تهدید جدی کیفیت و صادرات فرش به دلیل گرانی مواد اولیه:
محمود احساندوست، کارشناس فرش، با ابراز نگرانی عمیق نسبت به وضعیت موجود، معتقد است که گرانی سرسام‌آور مواد اولیه باکیفیت، صنعت فرش ایران را در چند سال آینده با شکست مواجه خواهد کرد. وی در گفتگو با ستاد خبری نمایشگاه، به سوء استفاده‌های احتمالی در بافت فرش اشاره کرده و خاطرنشان می‌کند که افزایش قیمت مواد مرغوب، برخی از بافندگان را به استفاده از مواد نامرغوب سوق می‌دهد. این مسئله، به گفته وی، می‌تواند ضربه جبران‌ناپذیری به صادرات فرش ایرانی وارد کند، همان‌گونه که نشانه‌های آن در بازار غیررسمی نیز مشهود است.
۲. فقدان نظارت و اعمال سلیقه‌ای در انتخاب مواد اولیه:
یکی از مشکلات اساسی که احساندوست به آن اشاره می‌کند، نبود نظارت کافی بر فرآیند بافت و نوع مواد اولیه مورد استفاده در تولید فرش است. این امر سبب می‌شود تا بافندگان بر اساس سلیقه شخصی و بدون در نظر گرفتن استانداردهای لازم، اقدام به تهیه و استفاده از مواد اولیه کنند. چنین وضعیتی، نه تنها کیفیت نهایی فرش را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه اعتماد مشتریان داخلی و خارجی را نیز خدشه‌دار می‌سازد.
۳. کیفیت پایین پشم‌های موجود و تأثیر آن بر دوام فرش:
احساندوست در ادامه به نحوه تهیه پشم، به عنوان اصلی‌ترین ماده اولیه در بافت فرش، اشاره کرده و دو نوع پشم رایج در این صنعت را معرفی می‌کند: پشم حاصل از گوسفند زنده و پشم به دست آمده از گوسفند ذبح شده با آهک. وی با تأکید بر این نکته که نوع دوم پشم می‌تواند بیماری‌زا بوده و به طور قابل توجهی از دوام فرش بکاهد، یادآور می‌شود که بسیاری از فرش‌های موجود در منازل، به دلیل استفاده از همین مواد نامرغوب، به سرعت فرسوده می‌شوند.
۴. بی‌اثربودن نمایشگاه فرش بدون تبلیغات و اطلاع‌رسانی:
در سوی دیگر، علیرضا لطفی، عضو هیأت مدیره شرکت هنر عشایر، با انتقاد از نحوه برگزاری نمایشگاه‌های فرش در ایران، معتقد است که این رویدادها بدون انجام تبلیغات و اطلاع‌رسانی گسترده، فایده چندانی برای فعالان این حوزه ندارند. وی با مقایسه وضعیت ایران با کشورهای خارجی، اظهار می‌دارد که در سایر نقاط جهان، تبلیغات نمایشگاه‌ها از دو ماه قبل آغاز شده و این امر به تجار و خریداران امکان برنامه‌ریزی دقیق برای حضور در آن را می‌دهد. اما در ایران، به دلیل بی‌نظمی و عدم توجه به این موضوع، برگزاری نمایشگاه‌ها تنها هزینه‌ای اضافی بر دوش تولیدکنندگان و تجار فرش می‌گذارد.
۵. ضرورت شناسایی فرش و ابهام در مواد اولیه مورد استفاده:
لطفی همچنین بر اهمیت شناسایی فرش و آگاه‌سازی مردم نسبت به ارزش و جایگاه آن تأکید می‌کند. وی با اشاره به دیدگاه نادرست برخی افراد که فرش را به عنوان کالایی مصرفی و موقت می‌دانند، خواستار برنامه‌ریزی مسئولان برای چاپ بروشور و ارائه اطلاعات صحیح در خصوص فرش دستباف ایرانی شده است. علاوه بر این، وی به ابهام موجود در خصوص نوع مواد اولیه مورد استفاده در بافت فرش اشاره کرده و این مسئله را موجب سردرگمی و بی‌اعتمادی تجار می‌داند.
۶. وضعیت نامناسب بافندگان گبه و گلیم و لزوم حمایت دولتی:
لطفی در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت نامطلوب بافندگان گبه و گلیم اشاره کرده و خاطرنشان می‌کند که به دلیل دستمزد پایین، بسیاری از این هنرمندان از این حرفه کناره‌گیری کرده‌اند. وی خواستار اتخاذ تدابیر و حمایت‌های دولتی برای بهبود وضعیت معیشتی این قشر از فعالان صنعت فرش شده است.
نتیجه‌گیری:
اظهارات کارشناسان و فعالان صنعت فرش در چهاردهمین نمایشگاه بزرگ فرش دستباف ایران، تصویری نگران‌کننده از وضعیت کنونی و آینده این هنر-صنعت ترسیم می‌کند. گرانی و نبود مواد اولیه مرغوب، فقدان نظارت بر کیفیت تولید، مشکلات مربوط به برگزاری نمایشگاه‌ها و وضعیت نامناسب بافندگان، همگی چالش‌هایی جدی هستند که نیازمند توجه فوری و برنامه‌ریزی دقیق از سوی مسئولان و دست‌اندرکاران این حوزه می‌باشند. بی‌توجهی به این مسائل می‌تواند منجر به افول تدریجی این هنر اصیل و از دست رفتن جایگاه ارزشمند فرش دستباف ایران در بازارهای جهانی شود. لذا، اتخاذ سیاست‌های حمایتی، اعمال نظارت دقیق بر کیفیت مواد اولیه و فرآیند تولید، توجه به امر تبلیغات و بازاریابی و بهبود وضعیت معیشتی بافندگان، گام‌های ضروری برای حفظ و توسعه این صنعت کهن به شمار می‌روند.