فرش پازيريك، محل نگهداری و تصاویر دقیق آن از نزدیک
فرش پازیریک اولین فرش جهان است که در سال ۱۹۴۹ توسط پروفسور سرگئی رودنکو، باستان‌شناس روسی، در گور یکی از اشراف سکایی در دره پازیریک در کوه‌های آلتای جنوبی سیبری (نزدیک مرز مغولستان) کشف شد.
اکثر باستان‌شناسان به دلیل شباهت بسیار نزدیک نقوش این فرش با طرح‌های رایج در دوره هخامنشی ایران، معتقدند که این فرش احتمالاً در ایران یا مناطق تحت نفوذ فرهنگی و سیاسی ایران بافته شده است. فرضیه‌هایی درباره بافته شدن آن در پارس (فارس کنونی) یا سایر مراکز مهم فرهنگی هخامنشی مطرح شده است. در ادامه با جزئیات بیشتری از این فرش آشنا می‌شویم.
ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرش پازیریک
- قدمت: تخمین زده می‌شود که این فرش در قرن پنجم پیش از میلاد بافته شده باشد، به این معنی که قدمتی حدود ۲۵۰۰ سال دارد.
- ابعاد و جنس: ابعاد این فرش تقریباً ۱.۸۳ در ۲ متر است و از پشم بافته شده است.
- تراکم گره: فرش پازیریک دارای تراکم گره بسیار بالایی در حدود ۳۶۰۰ گره در دسی‌متر مربع است که نشان‌دهنده مهارت فوق‌العاده بافندگان آن دوره است.
- طرح و نقش: طرح این فرش بسیار پیچیده و شامل نقوش متنوعی از جمله حاشیه‌هایی با نقش اسب‌ها و سوارکاران، گوزن‌های در حال چرا، موجودات افسانه‌ای با سر عقاب و بدن شیر، و یک قسمت مرکزی با ۲۴ مربع متقاطع است که هر کدام با نقوش گل رز تزئین شده‌اند. این نقوش نشان‌دهنده تأثیرات هنر هخامنشی و همچنین باورها و نمادهای فرهنگ سکایی است.
- تکنیک بافت: در بافت این فرش از گره متقارن (گره ترکی) استفاده شده است، که امروزه نیز یکی از رایج‌ترین تکنیک‌های بافت فرش در ایران و ترکیه است
تصاویر فرش پازیریک
طرح فرش پازیریک با حاشیه‌هایی چشمگیر از نقش اسب‌ها و سوارکاران به صورت متحرک و در حال حرکت آغاز می‌شود و در حاشیه دیگر، نقش گوزن‌های در حال چرا به چشم می‌خورد. در قسمت‌های دیگر حاشیه، تصاویری از موجودات افسانه‌ای با سر عقاب و بدن شیر دیده می‌شود که نمادی از قدرت و شکوه هستند. قسمت مرکزی فرش شامل ۲۴ مربع متقاطع است که هر کدام با نقوش ظریف گل رز تزئین شده‌اند. این تنوع نقوش، از تصاویر جانوری پویا گرفته تا تزئینات گیاهی ظریف و موجودات اساطیری، نشان‌دهنده تلفیقی از هنر و باورهای اقوام باستانی است و پیچیدگی و غنای فرهنگی بافندگان آن دوره را به تصویر می‌کشد.
فرش پازیریک کجاست
فرش پازیریک که در سال ۱۹۴۹ میلادی در دره پازیریک واقع در کوه‌های آلتای سیبری کشف شد، امروزه در موزه هرمیتاژ شهر سن پترزبورگ روسیه نگهداری می‌شود. این موزه یکی از بزرگ‌ترین و مشهورترین موزه‌های جهان است و مجموعه‌ای غنی از آثار هنری و تاریخی را در خود جای داده است. فرش پازیریک به عنوان یکی از ارزشمندترین آثار این موزه، همواره مورد توجه بازدیدکنندگان و پژوهشگران قرار دارد.
اهمیت تاریخی و فرهنگی
فرش پازیریک نه تنها به عنوان قدیمی‌ترین فرش گره‌دار جهان از اهمیت باستان‌شناسی برخوردار است، بلکه به دلیل طرح و نقش منحصربه‌فرد خود، اطلاعات ارزشمندی را در مورد هنر، فرهنگ و باورهای اقوام باستانی ساکن در منطقه اوراسیا ارائه می‌دهد. وجود نقوش مشابه با آثار هنری دوره هخامنشی، فرضیه ایرانی بودن منشأ این فرش را تقویت می‌کند، اگرچه برخی از محققان نیز احتمال می‌دهند که این فرش توسط اقوام دیگری تحت تأثیر هنر ایرانی بافته شده باشد.
سخن آخر
در پایان، فرش پازیریک نه تنها یک اثر هنری زیبا و چشم‌نواز است، بلکه سندی زنده از تاریخ کهن و تمدن غنی سرزمین ایران و مناطق همجوار آن به شمار می‌رود و همچنان الهام‌بخش هنرمندان و پژوهشگران در سراسر جهان است.