تاریخچه فرش یزد

همه‌ی آنچه که باید درباره‌ی فرش یزد بدانید

آیا فرش یزد، محبوبترین فرش ایرانی است؟

یزد، شهری است با آب و هوای خشک و باران اندک، که در حاشیه‌ی جنوبی دشت کویر واقع شده‌است. شاید یکی از علّت‌های رواج قالیبافی در این منطقه، شرایط خاصّ آب و هوایی باشد. مردم ساکن در این ناحیه، از سال‌های دور، به تولید صنایع دستی به‌ویژه قالیبافی، علاقه داشته‌اند.

جوزافا باربارو، جهانگرد ونیزی که در گذشته به ایران سفر کرده‌است، درباره‌ی یزد چنین نوشته‌است:

… مردم همه به نسّاجی و بافتن پارچه‌های گوناگون ابریشمین مشغولند و یزدیان با کار و کوشش خود، مقدار زیادی از این پارچه‌ها را به هند، ایران، جغتای، چین و ماچین، بخشی از ختا، روسیه و ترکستان صادر می‌کنند. پارچه‌بافی که نوع دستی آن را شعربافی می‌نامند، از دیرباز در این منطقه و بین بیشتر خانواده‌ها رواج داشته و بافتن قالی نیز طیّ یک قرن گذشته به صورت همگانی، متداول گردیده است.  به گونه‌ای که ذکر گردید؛ صنایع دستی به‌ویژه پارچه‌بافی و قالیبافی از اشتغالات عمده‌ی اهالی یزد است.

کمی بیشتر درباره‌ی فرش یزد بدانیم:

ساختار و طرح فرش یزد :

فرش يزد، عموماً با دار عمودی و گره نامتقارن فارسی و دو پوده توليد می‌شود. در ایّام گذشته، فرش يزد با طرح و نقش هراتی و چهارخانه بافته می‌شد، امّا پس از ورود طرح‌های فرش كرمان، تنوّع طرح بيشتری پیدا کرد. در حال حاضر، طرح‌های این قالی‌ها، از اصفهان، كرمان و كاشان اقتباس می‌شود. البته در این میان، از قالی‌های كرمان، تاثیر بیشتری گرفته‌است؛ مخصوصا از زمانی که در بافت قالی، از نقشه استفاده می‌شود. با این همه، در قالی يزد، نقش گل‌ها با تزئينات هندسی، و نيز نقش ترنج و طرح‌های باغی متداولتر است. موضوع مهم دیگر اینکه، بنا بر نظر مسئولان حوزه‌ی فرش، فرش یزد، محبوبترین فرش ایرانی است. و دلیل آن را، قيمت مناسب و ضخامت بيشتر این فرش، نسبت به ساير فرش‌های دستباف ايرانی، می‌دانند..

رنگ‌بندی

فرش يزد عموماً از رنگ بندی تيره‌تری، برخوردار است، با اين‌حال طیّ سال‌های اخیر، كارگاه‌های متمركزی در استان یزد ایجاد شده‌است و ما شاهد تغييراتی در رنگ‌بندی و طرح فرش‌های يزدی هستيم. گویا توليد كنندگان اين استان، بيش ازگذشته به فكر سليقه‌يابی و بازاريابی در بازارهای جهانی هستند. بد

نیست بدانید فرش‌های یزد معمولا در اندازه و ابعاد یک اتاق بافته می‌شدند و نکته‌ی دیگر اینکه، یزد همچنین به بافت زیلو هم شهرت داشت. زیلو یک نوع زیرانداز است که با استفاده از دو رنگ نخ سفید و آبی بافته می‌شود و بیشتر برای مساجد و زیارتگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت.

 آمارها در خصوص فرش یزد بنا به گفته‌های مقامات و مسئولین این استان:

– حداقل ۲۰ درصد از اشتغال استان یزد، مربوط به قالیبافی است.

– هم‌اكنون، صادرات فرش در استان يزد، رشد چشمگيری داشته است.

– صادارت فرش از اين استان به ساير نقاط جهان، در سه سال و نيم گذشته، رونق بيشتری گرفته است؛ تا جایی که بالغ بر سه ميليون دلار، صادرات به كشورهای آلمان، عربستان، پاناما، اتريش، كويت وهند از طريق گمرك استان يزد ثبت شده است.

– قيمت متوسط فرش استان يزد، در حال حاضر به ازای هر متر مربع، دو میلیون ریال اعلام شده‌است.

– هم اكنون ۷۰ هزار بافنده‌ی بالقوه در استان یزد وجود دارد.

– در حال حاضر، ‌۴۲ هزار بافنده‌ی بالفعل، در استان یزد مشغول به كار هستند و ۲۰ هزار بافنده‌ی روستايی در قالب ۱۳ تعاونی روستایی، در عرصه‌ی فرش، فعاليت می‌كنند.

– در حال حاضر، ۱۰ شركت تعاونی فرش دستباف از ۱۰ شهرستان استان يزد، تحت پوشش اين اتّحاديه هستند.

– تعداد سهامدارانی كه عضو اتّحاديه هستند، در حال حاضر حدود ۱۵ هزار نفر است و اين اتّحاديه، ۲۰ هزار بافنده را تحت پوشش قرار مي دهد.

– توليدات تعاونی‌های استان یزد، به‌طور متوسط، بالغ بر ۴۰ هزار متر مربّع در سال می‌باشد.

– بيشتر صادرات اعضای اين اتحاديه، به‌طور غيرمستقيم و از تهران صورت می‌گيرد؛ امّا تغيير رويه در اين خصوص ديده می‌شود و تمايل به صادرات از گمرك استان يزد نيز افزايش يافته است.

– بيشترين خريداران فرش يزد را استان‌های اصفهان، تهران، اراك و فارس تشکیل می‌دهند.

– پيشتر سبك‌های فرش يزد، برگرفته از سبك فرش كاشان بود، امّا در دهه‌ی اخير، طرح‌های بسيار جالب و زيبايی به سبك تبريز و اصفهان در دست تهيّه است.

– در استان يزد، حركت‌های جدیدی در راستای آموزش بافندگان و طرّاحان فرش به راه افتاده‌است.

– هم اكنون سه مركز آموزشی در رده‌های كاردانی، كارشناسی و مقاطع بالاتر، در اين استان وجود دارد.
– بطور متوسط، سالانه بيش از ۲۰۰ دانشجو در استان یزد، در رشته‌های فرش، فارغ‌ التحصيل می‌شوند.

در پایان، همه می دانیم که رج به رج فرش ایرانی، فارغ از نام و خاستگاه آن، توسط مردمان هنرمند ایران زمین بافته می‌شود و قاليباف ایرانی چه در کویر باشد، چه در میان ایلات و عشایر و چه در هر کجای این مرز و بوم، با گره زدن غم‌ها و شادی‌ها بر چوبه‌‌ی دار، قالی زندگی را می‌بافد تا همچنان هنر ایرانی در جهان بدرخشد.