فرش ایرانی

فرش ایرانی هنر ایرانی

ایرانیان از گذشته دور در زمینه بافت فرش دستبافت و به کارگیری ذوق و هنر در این صنعت، دست داشته اند. فرش نیز یکی از صنایع دستی ایرانی می باشد که در جهان از نظر کیفیت، طرح و نقش معروف بوده است. فرش ایرانی یک هنر ارزشمند است که در دنیا بسیار شناخته شده و سالانه ارز زیادی را وارد کشور می کند. در این مطلب قصد داریم درباره فرش تیرانی بیشتر با شما صحبت کنیم. پس تا پایان مطلب با ما همراه باشید.

فرش ایرانی

تاریخچه فرش

تاریخچه فرش ماشینی

وقتی صحبت از فرهنگ و هویت ایرانی باشد، فرش نماد بارزی از فرهنگ و هویت ما را نمایان می سازد. هنر بافت فرش متعلق به ایران است، به همین دلیل شناخت تاریخچه فرش ایرانی بسیار جالب می باشد. فرش ایرانی مهمترین برند هنری شناخته شده در جهان است که  همه ایرانیان با آن آشنا هستند. ما روی فرش بزرگ شدیم و با نقش و نگار آن آشنا هستیم. اما چیز زیادی از آن نمی دانیم، دانش و آگاهی ما درباره فرش ایرانی محدود است.

با اینکه تاریخ دقیق بافت فرش و منطقه شروع شده مشخص نیست. اما اغلب مورخان موافقند که ایرانیان اولین اقوام بافنده فرش هستند. طبق شواهد، از فرش برای حفاظت خانه روستایی از سرما و نم کاربرد داشته و بعد كم‌كم به عنوان یك اثر زینتی در خانه اشراف و اعیان راه باز نموده است.

یکی از مهمترین فرش های ایرانی قدیمی، فرش پازیریک است که به گفته باستان شناسان، جزو قدیمی ترین فرش جهان می باشد. قدمت این فرش به هزاران سال قبل بر می گردد. طبق نوشته های تاریخ‌نگاران یونانی، ایرانیان روی بستری نرم به نام قالیچه می نشینند. فرش پشمی ایران جزو کالاهای صادراتی به چین بوده است. فرش معروف بهارستان در کاخ تیسفون هم به علت شکوه و زیبایی خیره‌کننده‌ای که دارد، در همه جا شناخته شده است.

دوران صفویه، هنر در تمام زمینه ها احیا شد. حمایت شاهان صفوی از حرفه قالی بافی سبب شد تا این حرفه به عنوان یك هنر زیبا ارتقا یابد. شاه عباس با تاسیس كارگاه بافت فرش دستباف در كنار قصرهای سلطنتی خود، مستقیما بر کار بافندگان و کیفیت بافت و ظرافت آن نظارت داشت. شاه عباس با فراخوانی بهترین طراحان و بافندگان و تجمع آنها در كارگاه سلطنتی خود، فرش های بی نظیری را به وجود آورد. با انقراض صفویان، هنر فرشبافی نیز افول کرد.

نادرشاه نتوانست این هنر را حفظ کند، اما در دوره زندیه اعتبار این هنر بیشتر شد. در دوره قاجاریه، صادرات فرش پر رونق شد. کارگاه های قالیبافی در تبریز، كرمان، مشهد، كاشان و دیگر شهرهای ایران دایر شد و فرش ها از استانبول به اروپا ارسال می شد.

فرش دستباف

فرش دستبافت ایرانی جایگاه ویژه ای در دنیا دارد و نمادی از هنر ایران است. علاقه مندان فرش های دستبافت ایرانی بسیار زیادند و در تمام اقصی نقاط جهان محبوبیت دارد. این محبوبیت به جز زیبایی و اصالت فرش دستبافت ایرانی، به دلیل الیاف مورد استفاده در فرش نیز می باشد. فرش دستبافت بر اثر پاخوردگی زیبایی خود را از دست نمی دهد. متداول ترین ابعاد فرش دستبافت ایرانی ۶متر، ۹متر، ۱۲ متر و ۲۴ متر است.

فرش های دستبافت ایرانی با استفاده از مواد طبیعی بافته می شوند که به هیچ عنوان حساسیت و الکتریسیته به وجود نمی آورد. فرش های دستی در تابستان خنک و در زمستان گرم هستند. رنگ های مورد استفاده در نقوش فرش دستباف، درخشان و طبیعی هستند که موجب آرامش روحی خانواده می شود. همچنین با شستشو فرش، رنگ ها تغییر نخواهد کرد. با گذشت عمر فرش، از زیبایی آن کاسته نشده و بر ارزش آن هم افزوده می شود.

فرش های دستبافت ایرانی از گذشته تا امروز جزو کالاهای صادراتی بوده و در جایگاه ممتازی دارند. منحصر به فردترین این فرش ها متعلق به شهرهای تبریز، قم، کاشان و اصفهان است. فرش دستبافت از نظر زیبایی و ظرافت یکی از محبوب ترین فرش ها است و به همین دلیل محبوبیت خود را حفظ نموده است. از مشخصات بارز قالی های دستبافت ایرانی ترنج فرش است که جلوه خاصی به آن داره و علاقمندان زیادی دارد.

فرش ماشینی

فرش ماشینی ایرانی

اولین فرش ماشینی ایرانی در اوایل دهه ۵۰ با ماشین های مخمل بافی ژاکارد بافته شد. خصوصیات فرش های ماشینی ابتدایی، چون با الیاف مصنوعی بافته شده بودند دارای پرز کوتاه و وزن سبکی داشتند و از نظر کیفیت نیز در رده متوسط قرار داشتند. اما با استقبال مردم از این فرش ها، صاحبان کارحانه تولید فرش، ماشین آلات جدیدتر وارد کردند و کیفیت فرش را بالا بردند. و بدین ترتیب کارخانجات و تولیدی های فرش روز به روز بیشتر شد. بعد از انقلاب نیز تولید فرش ماشینی ایرانی و توسعه آن پیشرفت کرد. که تا امروزه کارخانه های زیادی در زمینه تولید فرش ماشینی در ایران فعالیت دارند.

افزایش تولیدکنندگان فرش ماشینی سبب شد تا رقابت بین آن ها زیاد شده و هر یک در فکر ایجاد تنوع در طرح و رنگ در بافت فرش باشد. اکنون فرش های ماشینی دسته بندی مختلفی دارد که شامل فرش ۵۰۰ شانه، فرش ۷۰۰ شانه، فرش ۱۰۰۰ شانه، فرش ۱۲۰۰ شانه و فرش ۱۵۰۰ شانه می شود. تنوع در طرح، رنگ و قیمت نیز سبب شد تا این محصولات جایگزین فرش دستباف شوند.

فرش های ماشینی کلاسیک در طرح و نقشی شبیه به فرش دستبافت، با طرح های سنتی و اصیل و با دستگاه های پیشرفته ریسندگی تولید می شود. و در کنار آن نقوش مدرن نیز در تولید فرش مورد استفاده است که تنوع طرح و رنگ باعث شده تا بدون محدودیت در اماکن مختلف قابل استفاده باشد. ازجمله جدیدترین محصولات تولیدی فرش، فرش های ماشینی مدرن و فانتزی هستند که با توجه به دکوارسیون های امروزی تولید می شوند و بسیار محبوب هستند. فرش هایی با نقوش جذاب، مدرن و فرش ۳ بعدی که در بافت آن ها، رنگ های شاد و براق به کار می رود.

از جمله مزایای فرش ماشینی جنس نخ و الیاف آن می باشد، که معمولا از الیاف اکریلیک استفاده می شود. فرش های اکریلیک هیت ست شده جزو باکیفیت ترین فرش ها و بسیار پر فروش هستند. از دیگر مزایای فرش ماشینی، قیمت مناسب، حساسیت کم در نگهداری و شستشوی راحت آن می باشد.

طرح های فرش ماشینی، بسیار متنوع است که بر گرفته از تاریخ کهن و هنرهای بی نظیری ایرانی می باشد. از جمله طرح های متداول مورد استفاده در تولید فرش ماشینی، طرح های اسلیمی با خطوط چرخشی، طرح شاه عباسی، طرح ختایی، فرش طرح افشان، طرح محراب، طرح بته جقه و… قابل اشاره است. انتخاب بهترین فرش ماشینی به ابعاد و سبک دکوراسیون خانه، سبک زندگی و تعداد افراد خانواده بستگی دارد. افراد با توجه به نیاز و بودجه خود، می توانند بهترین فرش ماشینی را خریداری کنند.

الیاف فرش

در بافت فرش ها از الیاف مختلفی استفاده می شود که در بین آن ها، فرش های با الیاف اکریلیک جزو بهترین نوع می باشند. در ابتدا فرش های ماشینی با نخ بی سی اف بافته می شد. اما با گذشت زمان، ماشین آلات مدرن و تکنولوژی روز وارد ایران شد و به جای این الیاف از جنس های درجه یک اکریلیک استفاده شد. در ادامه مزایا و معایب انواع الیاف مورد استفاده در بافت فرش ماشینی ایرانی را شرح می دهیم:

۱- فرش اکریلیک

یکی از بهترین الیاف مصنوعی که شاهت زیادی به پشم دارد، اکریلیک است. این الیاف کیفیت بالایی دارند و مشکلاتی چون پرزدهی، ایجاد آلرژی مشکلات تنفسی برای افراد و… با کمک فرآیند هیت ست کردن نخ ها، رفع شده است. تولیدکنندگان فرش ماشینی ایرانی از این الیاف در تولید انواع فرش کلاسیک، مدرن و فانتزی استفاده می کنند.

نخ های اکرولیک دوام زیادی داشته و در مقابل روغن و مواد شیمیایی بسیار مقاوم هستند و دیرتر کثیف می شوند. از طرفی این الیاف با شستشوی مداوم آب نمی رود و رنگ پس نخواهند داد. به همین علت فرش های اکرولیک هیت ست شده، ماندگاری و عمر زیادی دارند. نرمی و سبکی این الیاف با لمس دست قابل احساس است و نما و ظاهری زیبا دارند و در مقابل سایش و جسم سنگین مقاوم می باشند.

مزایای فرش اکریلیک

• دارای بافت باکیفیت به نسبت با دیگر الیاف
• با قابلیت شستشو آسان
• بدون پرزدهی و ایجاد حساسیت
• با لمس دست نرمی بیشتری نسبت به دیگر نخ ها احساس می شود
• دوام و عمر بالاتر در قیاس با دیگر الیاف های فرش

معایب فرش اکریلیک

• مقاومت پایین در مقابل حرارت و دمای زیاد
• قیمت زیادتر فرش اکریلیک به نسبت فرش با الیاف دیگر

۲- فرش ماشینی پلی استر

فرش های پلی استر، در کارخانه های ایرانی تولید و به بازار عرضه می شوند. در بازار فرش ایران به فرش پلی استر، فرش ابریشم گونه نیز می گویند. الیاف پلی استر مثل الیاف مصنوعی دیگر جایگزین پنبه شده اند و دارای ویژگی هایی مانند استحکام بالا، برگشت پذیری و ثبات ابعاد، مقاومت در برابر سایش نور خورشید و… را دارا می باشد. این الیاف بیشتر در بافت فرش های ماشینی فرش فانتزی و مدرن کاربرد دارد، چون از نظر ظاهری براقیت بیشتری دارد و باعث جلوه بیشتر در فرش های فانتزی می گردد. فرش پلی استر گزینه عالی برای محیط های کم رفت و آمد مانند اتاق خواب است، چون پاخور کمی دارد.

یکی دیگر از دلایل محبوبیت الیاف پلی استر در بافت فرش های فانتزی، قیمت مناسب آن می باشد. فرش های فانتزی بیشتر در فضاهای کم رفت و آمد استفاده می شود، به همین علت افراد به دنبال صرف هزینه کمتر  نسبت به فرش اتاق نشیمن و پذیرایی هستند. همچنین فرش های پلی استر، زیبایی خاصی دارند که باعث شده تولید کنندگان فرش در بافت فرش های فانتزی بیشتر از الیاف پلی استر استفاده نمایند.

مزایای فرش پلی استر

• زرق و برق بیشتر و جلوه جذاب تر
• دارای رنگ های زنده و شاداب تر به نسبت دیگر الیاف
• قیمت مناسب
• کیفیت خوب
• نخ خاب نرم و لطیف
• عدم جذب رطوبت و پرزدهی
• مقاومت در برابر آبرفتگی
• قابلیت شستن راحت

معایب فرش پلی استر

• عدم مقاومت در برابر گرما و حرارت
• طول عمر کم نسبت به الیاف اکریلیک
• ضخامت کمتر در قیاس با فرش اکریلیک
• در شستشوی زیاد، ممکن است حالت اولیه خود را از دست دهد

۳- فرش ماشینی بی سی اف

پس از الیاف پلی استر، بیشترین الیاف مورد استفاده در بافت فرش های فانتزی، بی سی اف است. در حال حاضر ارزان ترین فرش های ماشینی در ایران، فرش بی سی اف می باشد. فرش های BCF، مواد اولیه ارزان تری در مقایسه با نخ های دیگر دارد و معمولا با شانه و تراکم پایین (بالاترین شانه این فرش ۵۰۰ شانه است) تولید و به بازار عرضه می شود.

الیاف بی سی اف بیشتر در بافت فرش فریز، گبه و فرش اتاق کودک مورد استفاده است و به نسبت دیگر نخ ها، طول عمر کمتری دارد. عمر مفید فرش بی سی اف حدودا ۲ تا ۴ سال می باشد. ضخامت نخ این فرش زیاد است و حالت پفکی دارد، به همین علت بیشتر در بافت فرش های ۳ بعدی از آن استفاده می شود. الیاف بی سی اف ویژگی های خوب و قیمت بسیار پایین تری در قیاس با دیگر الیاف فرش دارد.

مزایای فرش بی سی اف

• قیمت ارزان تر
• پرزدهی بسیار کم
• ضخامت مناسب فرش بی سی اف
• مورد استفاده در تولید فرش های فانتزی

معایب فرش بی سی اف

• طول عمر کم به نسبت سایر نخ ها
• شستشوی سخت
• بافت در شانه و تراکم پایین
• مقاومت پایین در برابر شستشو

۴- فرش ماشینی پشمی

در بافت فرش ماشینی پشمی، از پشم طبیعی و ضد بید و در نخ تار نیز از پنبه استفاده می گردد. در تولید فرش پشمی، ۱۰۰ درصد از کنف یا جوت استفاده می شود. همانطور که می دانید، پشم طبیعی دوام بالایی داشته و گرد و خاک را به خود جذب نمی کند و همچنین الیاف نرم بوده و گرما را به خود جذب می کند. فرش های پشمی لک و کثیفی را راحت جذب نمی کند و در صورت لک دار شدن هم به راحتی تمیز می شود. به علت دوام زیاد این فرش، بیشتر برای محیط های شلوغ و پر رفت و آمد مانند اتاق نشیمن خریداری می گردد.

مزایای فرش پشمی

• دارای الیاف نرم
• دوام و عمر طولانی نسبت به دیگر الیاف
• عدم تغییر حالت در اثر فشار و رفت و آمد
• عایق مناسب در برابر سرما و گرما کف خانه

معایب فرش پشمی

• قیمت بالا، به علت استفاده از الیاف طبیعی
• امکان ایجاد حساسیت در برخی افراد
• جذب رطوبت، به همین دلیل برای اماکن مرطوب مناسب نیست

اشنایی با شانه های فرش ماشینی

به جز الیاف، فرش اهی ماشینی از نظر شانه و تراکم نیز دسته بندی های مختلفی دارند و در انواع شانه تولید می شوند. در ادامه توضیح مختصری درباره انواع شانه فرش ماشینی صحبت خواهیم کرد:

• فرش ۵۰۰ شانه

در ابتدای تولید فرش ماشینی، فرش های ۵۰۰ شانه جزو کالاهای لوکس در بازار به شمار می آمدند. فرش ۵۰۰ شانه نرمی و مقاومت بالایی دارد و برای استفاده در اماکن شلوغ و پر تردد، گزینه عالی می باشند. تراکم بافت فرش های ۵۰۰ شانه از ۱۰۰۰ شروع و تا ۲۲۵۰ قابل اجرا است. فرش ماشینی پانصد شانه در ابعاد بزرگ بافته می شود و بیشتر در سالن ها و راهروهای عمومی پهن می گردد. مقاومت بالای این فرش در مقابل شستشو نیز بالاست و کیفیت خود را از دست نمی دهد. این نوع فرش ماشینی ظرافت بافت کمی دارد و بیشتر به صورت طرح های تک رنگ و ساده بافته می شود. این مدل فرماشینی در ۵ رنگ و با دستگاه های پیشرفته CRX، تا ۸ رنگ واقعی قابلیت بافت دارد. فرش های ماشینی ۵۰۰ شانه با دستگاه های بافت واندویل، شونهر، تکسیما و تکنولوژی های ASR، CRX و… تولید می شود.

• فرش ۷۰۰ شانه

یکی از انواع فرش ماشینی پرفروش، فرش ۷۰۰ شانه می باشد که در رنگ، طرح و نقشه های متفاوت بافته می گردد. فرش های ۷۰۰ شانه در اواسط دهه ۸۰ به بازار عرضه شد. در ابتدا از دستگاه های CRX شرکت واندویل برای بافت این فرش ها استفاده می شد که دارای تراکم ۱۵۰۰ و ۸ رنگ بودند. اما پس از ورود دستگاه HCP، فرش های ماشینی هفتصد شانه با تراکم ۲۵۵۰ بافته می شود و تنوع رنگی آن نیز تا ۱۰ رنگ افزایش یافت.

بهترین و باکیفیت ترین نوع فرش ۷۰۰ شانه، فرش های اکریلیک هیت ست هستند. البته فرش ماشینی ۷۰۰ شانه ارزان با الیاف پلی استر ،‌ ورجین و … نیز در بازار فرش وجود دارد. امروزه، فرش های ۷۰۰ شانه با تراکم مختلف تولید می شود که بهترین تراکم در این فرش، تراکم ۲۵۵۰ و تراکم ۲۷۰۰ می باشد. و در رنگ بندی نیز تنوع زیادی دارد و به صورت مثل ۸ رنگ، ۱۰ رنگ و ۱۲ رنگ بافته می شود. کیفیت بافت بالا، نخ خاب مناسب، قیمت به صرفه و طرح متنوع از ویژگی های فرش های ماشینی ۷۰۰ شانه است که سبب محبوبیت زیاد آن در بازار فرش شده است.

• فرش ۱۰۰۰ شانه

یکی دیگر از انواع فرش ماشینی، فرش ۱۰۰۰ شانه است که در سال ۹۲ و با ماشین واندیل HCI بافته شد. فرش ۱۰۰۰ شانه وضوح نقش و طرح بیشتری دارد و در نتیجه زیبایی و بافت آن ریزتر و شبیه به فرش دستباف می باشد. کیفیت بالا بافت در کنار زیبایی نقوش فرش ۱۰۰۰ شانه باعث شده تا در سبک دکوراسیون های مختلف قابل استفاده باشد. فرش های ماشینی ۱۰۰۰ شانه در دو حالت ۱۰ رنگ و ۸ رنگ و معمولا با تراکم ۳۰۰۰ و به صورت ساده و گل برجسته تولید می شوند.

از ویژگی های فرش های ۱۰۰۰ شانه، استفاده از متریال درجه یک و خاب بیشتر آن در قیاس با فرش های ۱۲۰۰ شانه است. ظرافت، لطافت بسیار بالا، طراحی و رنگ بندی جذاب فرش ۱۰۰۰ شانه سبب شده تا محبوبیت زیادی در بین خانواده ها پیدا کند. به علت ظرافت و زیبایی این فرش ها در رده فرش های تزیینی قرار گیرد و برای استفاده در اتاق پذیرایی و سالن مناسب می باشد. همچنین برای افرادی که به نشست و برخاست روی فرش، زیبایی طرح و ریزبافتی فرش علاقه دارند، فرش ۱۰۰ شانه گزینه عالی خواهد بود.

• فرش ۱۲۰۰ شانه

صنعت فرش ماشینی متنوع بسیاری دارد. فرش ۱۲۰۰ شانه نیز از انواع فرش جدید است که وارد بازار شده و خیلی زود محبوبیت زیادی در بین خریداران کسب نمود. دلیل این محبوبیت، تراکم زیاد، لطافت و ریز بافتی فرش است که شبیه به فرش های دستباف شده است. فرش های ۱۲۰۰ شانه در ابتدا با تراکم ۳۶۰۰ نیز و با دستگاه واندویل HCI X2 تولید شد. ضخامت و ارتفاع خاب فرش ۱۲۰۰ شانه در حدود ۸ میلی متر و با الیاف نازک بافته می شود. این نوع فرش ماشینی در انواع ۸ رنگ و ۱۴ رنگ و در انواع فرش گل برجسته و ساده بافته می شوند.

تراکم بالا و ظرافت و ریز بافتی این مدل فرش ماشینی، سبب افزایش کاربرد این فرش شده است. به همین دلیل بیشتر در اتاق پذیرایی مورد استفاده قرار می گیرد. و همچنین تابلو فرش ها نیز به صورت ۱۲۰۰ شانه بافته می شود.

• فرش ۱۵۰۰ شانه

این فرش ها جزو تولیدات جدید صنعت فرش است که با ماشین آلات HCI X2 بافته می شود. فرش ماشینی ۱۵۰۰ شانه جزو فرش های لوکس و اعیانی است و گزینه خوبی برای استفاده در اتاق پذیرایی لوکس می باشد. تراکم بافت فرش هزارو پانصد شانه ۴۵۰۰ و ضخامت آن، بسیار نازک و ارتفاع خاب آن حدود ۶ میلی متر می باشد.

این فرش ماشینی به دلیل ظرافتی که دارد، رقیب فرش های دستباف است و با پیشرفته ترین دستگاه های قالیبافی تولید می شود. امروزه فرش ماشینی ۱۵۰۰ شانه به صورت گل برجسته نیز بافته می شود و به عنوان کالایی لوکس، قیمت بالایی دارد. طرح، رنگ، نرمی و لطافت بالا و چشم نواز بودن فرش ۱۵۰۰ شانه سبب شده تا بیشتر برای خانه های مجلل و در فضاهای کم رفت و آمد مورد استفاده قرار گیرد.

اشنایی با فرش تبریز

فرش های تبریز قدمتی بسیار قدیمی دارند و از نظر تنوع طرح و کیفیت بالای فرش در کشورهای دیگر شناخته شده است. این فرش بیشتر دارای رجشمار بالا و ریزبافت می باشد و پرزهای کوتاهی دارد. و در مقایسه با دیگر فرش های دستبافت، سبک تر هستند. الیاف مورد استفاده در فرش تبریز از نوع مرغوب با کیفیت بالا است و دقت و نظم در بافت در آن ها نیز بسیار زیاد است. فرش تبریز در ابعاد مختلفی، از ۶۰ سانتی متر تا ۱ متر و از ۶ متر تا ۱۲ متر تولید می شود.

فرش های تبريز طیف رنگی بسیاری دارد، اما با رنگ های خاصی بافته می شود كه به خوبی از دیگر فرش ها متمایز است. از جمله رنگ بندی فرش تبریز می‌ توان به روناسی، قهوه‌ای، آبی، سورمه‌ای، زرد و کرم اشاره کرد. امروزه فرش تبريز در رنگ های خاكستری، صورتی و پوست پیازی نیز بافته می شود. بافندگان فرش تبریز به جای گره فارسی از گره ترک استفاده می نمایند که سبب شده تا این فرش ها، از قوام بسیار خوب و الگوهای متقارنی برخوردار باشند.

در گذشته طرح های اصیل فرش تبريز در رنگ های متضاد ترسیم می شد، اما امروزه بافندگان تبریز با ترکیب رنگ های مختلف، طرحی نو ایجاد کرده اند. ازجمله متداول ترین طرح ها در فرش تبریز، طرح های لچک ترنج، شاه عباسی، افشان، درختی، خشتی، گلدانی و بته جقه، شکارگاه، هندسی و… است. خریداران این فرش، طرفدار شادابی و طراوت رنگ در فرش آذربایجان هستند.

اشنایی با فرش کاشان

فرش کاشان، از گذشته تا امروز جزو شناخته شده ترین و محبوب ترین فرش های ایرانی بوده است. اولین فرش ماشینی در دهه ۵۰ شمسی در کاشان افتتاح شد. با گذشت زمان و وسعت صنعت فرش، تولیدکنندگان فرش در کاشان نیز افزایش و بافت فرش ماشینی در این شهر رونق گرفت. امروزه بهترین فرش های ماشینی در این شهر ساکن هستند. کیفیت فرش کاشان بالاست، چون در بافت فرش کاشان از الیاف درجه یک و با کیفیت استفاده می شود. وجود تنوع در طرح و رنگ فرش های کاشان سبب محبوبیت آن شده است.

در طراحی نقشه فرش کاشان، از طرح های خاص و بومی این منطقه استفاده می شود. ازجمله نقش های مورد استفاده در بافت فرش کاشان، شامل طرح های ترنج، محراب، سجاده ای، بته جقه، پنج رنگ، شکارگاه، حیوانی ، گلدانی و درختی و محتشم کاشانی می باشند. البته طرح لچک ترنج جزو طرح های پرطرفدار این نوع فرش است و در بین فرش های پرفروش ایرانی قرار دارد.

از مشخصه های فرش های کاشان می توان به ظرافت و بافت بسیار ریز اشاره کرد که موجب می شود نقوش حالت برجسته پیدا کند. معمولا در اطراف فرش لچک ترنج و حاشیه فرش، از طرح های اسلیمی به رنگ سفید استفاده می گردد. فرش کاشان در ابعاد متفاوتی بافته می شود و رجشمار آن بین ۳۵ تا ۴۵ قرار دارد. همین امر باعث شده تا فرش کاملا کاربردی باشد و به عنوان کفپوشی گرم در خانه به کار رود. در بافت فرش کاشان عمدتا از نخ پنبه برای تار و پود استفاده می گردد. در بافت این نوع فرش، پود زیر ضخامت زیادتری دارد، یعنی در زمان بافت از دو نوع پود، ضخیم و نازک، استفاده می شود که پود زیرین ضخیم می باشد.

بیشترین رنگ زمینه مورد استفاده در فرش کاشان، به رنگ لاکی است و در حاشیه آن رنگ سرمه ای به کار می رود. فرش ماشینی کاشان با الیاف اکریلیک بافته می شوند که مقاومت زیادی در مقابل آسیب و حرارت های غیر مستقیم دارد. بدون پرزدهی و فاقد ایجاد آلرژی و حساسیت در افراد نیز از دیگر ویژگی های منحصر به فرد فرش کاشان می باشد.

فرش در فرهنگ ایرانی

ذوق و هنر ایرانی در بافت فرش در کنار مواد اولیه، چون پشم مرغوب و انواع گیاهان رنگدار، باعث تبلور این هنر شده است. انسان اولیه فرش را با پوست حیوانات و برگ درخت تهیه نمود و از آن برای زیرانداز، پوشش مقبره ها و پوشش حیوانات استفاده می نمود. اما با گذر زمان و تلفیق هنر و تکامل صنعت نساجی، این هنر دستی شکوه و عظمت و جایگاه را پیدا کرد. هنر بافت فرش از قدیمی و اصیل ترین هنرهای ایرانیان است. این هنر ایرانی هر روز محبوبیت بیشتری در میان مردم و فرهنگ های مختلف پیدا می کند.

فرش ایرانی نمادی از هنر، نبوغ و فرهنگ می باشد که در طول زمان با دقت، خلاقیت و سلیقه، این هنر را به کمال رساندند. و اکنون می توان از آن به عنوان نمایی از فرهنگ و هنر ایرانی یاد نمود. زیبایی طرح و نقش فرش ایرانی، یکی از فاکتورهای اصلی است باعث ماندگاری این هنر شده است. هنرمندان ایرانی با توجه به زیبایی شناختی اقدام به طراحی های جدید و مدرن با توجه طرح های اصیل می نمایند تا اثری بی نظیر خلق کنند.

ایرانیان همیشه مایل به استفاده از فرش در منازل خود بودند و سعی دارند با این هنر بی نظیر، زیبایی و گرمای بیشتری به منازل خود ببخشند. اما به علت گرانی فرش دستباف، خرید آن برای افزاد زیادی مقدور نیست. اما با پیشرفت تکنولوژی و تولید فرش های ماشینی، افراد زیادی به استقبال خرید فرش ماشینی رفتند. بافت فرش های متنوع از نظر طرح، رنگ و ابعاد بسیار رایج شد.

قدیمی ترین فرش ایران

اولین شواهد مستند در مورد بافت فرش توسط ایرانیان را می‌توان در متون چینی، مربوط به دوره ساسانیان، پیدا کرد. طبق شواهد تاریخی، استفاده از فرش از دوران هخامنشیان متداول بوده است. برای مثال، طبق نق قول گزنفون: “در دربار هخامنشیان فرش هایی پهن بوده که به علت پوسیدگی، هر از گاهی باید تعویض می شدند و فرش جدید جایگزین می شد.”

• اما قدیمی ترین فرش ایرانی یافته شده، فرش پازیریک است که قدمت آن به ۵۰۰ سال قبل از میلاد حضرت مسیح، یعنی دوران هخامنشیان، بر می گردد و اکنون در موزه آرمیتاژ روسیه نگهداری می گردد. ابعاد این فرش حدودا ۲ مترمربع (۲۱۰×۱۸۳ سانتی‌متر) و در هر سانتی‌متر مربع ۳۶ گره دارد. رنگ بندی این فرش شامل رنگ های سبز، آجری، قرمز تیره، آبی و قهوه‌‌ای می شود. البته گذر زمان، رنگ فرش را دگرگون کرده و تنها بخشی از آن به علت یخبندان شدید منطقه دره آلتای سالم مانده است. طبق شواهد بسیاری این فرش ایرانی است. وجود نقوشی چون اسب و گوزن زرد خالدار ایرانی و آهوان نشانه ای از هنر و طبیعت ایرانی را دارد. همچنین گره زدن فرش به شیوه قالیبافان ایرانی است. وجود رنگ های متفاوت و طرح های متقارن، نشان از بافت فرش در یک کارگاه مجهز و طبق یک الگوی دقیق می باشد.
  نقش قالی پازیریک دارای یک حاشیه گل دار و تصاویر سوارکاران، آهوهای در حال چرا و جانوران افسانه ای با سر عقاب و بدن شیر می باشد. البته پژوهشگران زیادی این قالی را متعلق به دوره پارت یا مادها می دانند، اما همچنان درباره قدمت واقعی این فرش نظریه های متفاوتی وجود دارد.
• قالی شیخ صفی نیز یکی از فرش های زیبای موجود در موزه ویکتوریا آلبرت انگلیس است. بافت دو قالی به شکل کاملاً همسان، حتی در نوع گره ها، نشان از تبحری بالا دارد. محتشم کاشانی، از استاد حاذق دوره صفویه بافنده این قالی است. گره ها، رنگ و طرح این قالی، بسیار باکیفیت است.
• قالی زیگلرمحل ۱، قالیچه ای بسیار مقاوم است که می شود آسیب دیدگی های آن را تعمیر کرد. تاریخ بافت و تولید این قالیچه نامشخص است، اما طبق شواهد، تولید آن برای مناطق مرکزی ایران بوده است.
• قالی گلدانی کرمان هم از قیمتی ترین فرش های ایرانی است که بافت آن به قرن ۱۷ میلادی باز می گردد. قالی های کرمان جزو باکیفیت ترین فرش های ایرانی هستند که با گذشت زمان، کیفیت آن بالاتر و قیمت آن گرانتر می شود.
• قالیچه ابریشمی اصفهان با طول ۵/۲ متر و عرض ۵/۱ متر، از ابریشم خالص و باکیفیت بافته شده است. این فرش نفیس، یکی از برجسته ترین فرش های ایرانی است که تراکم بالا و کیفیتی عالی دارد.

راه های نگهداری فرش

فرش ماشینی نیاز به نگهداری دارد تا زود خراب نشود و حتی بتوان عمر آن را افزایش داد. اما برای این کار نیازمند دانستن شرایطی است که با رعایت آن نکات می توان چندین سال به عمر مفید فرش اضافه کرد.

• شرایط پهن کردن فرش

سطحی که فرش روی آن پهن می شود، در عمر و ماندگاری فرش موثر است. سطح زیر فرش باید صاف، خشک و فاقد گرد و خاک و رطوبت باشد. دقت کنید که سطح زیر فرش گچی، خاکی يا آهکی نباشد چون روی رنگ فرش تأثیر نامطلوبی می گذارد. زیر فرش موکت يا فرش ديگری پهن نکنید. وسایل سنگین و نوک تیز، مانند پایه مبل و صندلی، را مستقیما روی فرش قرار ندهید. فرش باید از تابش مستقیم نور خورشید دور باشد تا کیفیت رنگ و تار و پود فرش از بین نرود.

فرش ماشینی را بعد از گذشت زمانی، سرو ته کنید تا تمام قسمت های آن به صورت یکنواخت استفاده شود. برای حرکت نکردن فرش ماشینی روی کف سرامیک، از ترمز فرش استفاده کنید. در زمان اسباب کشی یا گذاشتن فرش در انبار، بهتر است فرش را لوله کنید، چون در صورت تا کردن، تار و پود فرش آسیب می بیند. استفاده از صندلی های چرخ دار روی فرش، الیاف آن را فرسوده می کند. در مناطق گرم و مرطوب، بهتر است از فرش های تمام پشم استفاده کنید. چون این فرش ها رطوبت را به میزان کم جذب می کنند. از گذاشتن گلدان یا درختچه روی فرش یا کنار آن خودداری نمایید، چون امکان دارد فرش با آب اضافی پای گلدان پوسیده شود.

یکی از خطرناک ترین حشرات برای فرش دستباف یا حتی ماشینی، بید است. برای جلوگیری از این اتفاق، می توانید از از موادی چون کاغذ روزنامه، فلفل، کلر، کافور و نفتالین در زیر فرش استفاده کنید.

• نحوه جارو کردن فرش

جارو کردن فرش اصولی دارد تا از میزان سایش آن کم کند. بهترین وسیله زدودن گرد و غبار از فرش ماشینی، جارو برقی است. نکاتی که در زمان استفاده از جارو برقی باید دقت کنید:

1. حداقل هر هفته یکبار فرش را با جارو برقی تمیز کنید
2. جارو را در جهت خاب فرش بکشید.
3. برای حذف گردوخاک از برس ضربه زننده جارو برقی استفاده کنید.
4. جارو زدن در جهت های مختلف خاب فرش، سبب نامنظمی و نامرتبی ظاهر فرش می شود.
5. استفاده از جاروی دستی برای جارو کشیدن فرش، به مرور زمان سبب ساییدگی سطح فرش می گردد. حتی مقداری از گرد و خاک به درون فرش و بین پرزها منتقل می شود.

• گردگیری انواع فرش ماشینی

یکی از کارهای مهم در نگهداری فرش، گردگیری آن است. این مرحله معمولا قبل از شستشو انجام می شود. برای گردگیری گرد و خاک فرش باید جمع شود. پس با رعایت نکاتی می توانید از فرسودگی فرش در طول زمان بکاهید.

دقت نمایید که گردگیری فرش در هوای آزاد و روی یک طناب ضخیم و محکم انجام شود. هیچ وقت از عصا یا چوب برای ضربه زدن به فرش استفاده ننمایید. با ضربه به عمق پرز یا بافت، می توان گرد و خاک را برطرف نمود.

• شستشوی فرش ماشینی

شستشوی فرش، روش های متعددی دارد. معمولا فرش ها به صورت های دستی یا ماشینی شسته می شوند. قبل از شستشوی فرش باید آن را تکان داده یا جارو بکشید تا گردوغبار روی آن پاک شود، اما باید دقت کنید که تاروپود فرش دچار آسیب نشود.

روش ۱: برای شستن فرش از شامپو فرش استفاده نمایید. محلول شامپو فرش را با اسفنج روی فرش بکشید. دقت کنید که حرکات باید ملایم و در جهت خواب پرز فرش باشد. کف شامپو روی سطح فرش باید ۳۰ یا ۴۰ دقیقه روی فرش بماند تا تمام آلودگی سطح فرش را به خود جذب نماید، سپس با یک دستمال مرطوب کف را تمیز کنید و جاروبرقی بکشید.

روش ۲: برای شستشوی فرش، از شرکت های قالیشویی کمک بگیرید. دقت کنید که حتما فرش را به شرکت معتبر قالی شویی بسپارید و مطمئن شوید که فرش در زمان شستشو آسیب نخواهد دید. اگر فرش دستباف و ابریشمی است، حتما به مجموعه ای کاردان بسپارید و خود اقدام به شستشوی فرش نکنید. بهترین زمان برای شستشو فرش اواخر بهار و تابستان می باشد.

از مواد شوینده قلیایی برای  شستشوی فرش استفاده نکنید و اسیدیته خنثی و صابون های کم اسید، بهترین مواد برای شستشو فرش ماشینی است. مواد پاک کننده فرش با خاصیت اسیدی با گذشت زمان، دوام فرش کم و تارهایش ضعیف برای شستشوی از پودر شستشوی دستی، شامپو فرش، پودر صابون و مایع ظرف شویی نیز می توانید استفاده کنید. برای سفید کردن ریشه های فرش هیچ وقت از مواد سفید کننده استفاده نکنید. چون باعث پوسیدگی سریع ریشه ها می شود.