7 موزه برتر فرش جهان و 9 فرش معروفی که در آنها نگهداری می‌شود
موزه‌های فرش زیادی در سراسر جهان وجود دارد که هر کدام فرش‌های معروفی را در خود جای داده‌اند. در این مقاله ۸ موزه برتر جهان و طرح‌های معروف آن را با هم می‌بینیم و می‌خوانیم.
۱-موزه لوگانو سوئیس
این موزه یکی از موزه‌های مهمی است که دارای مجموعه‌ای از فرش و منسوجات از فرهنگ‌های غیراروپایی است. این موزه با تمرکز بر هنر و سنت‌های ملل مختلف، نمونه‌هایی از فرش‌های مناطق گوناگون جهان را به نمایش می‌گذارد.
فرش گلدانی: اين فرش كه با گره فارسی بافته شده است تار و پودش نخی و پرزش پشمی است ابعاد آن ۶۹/۲×۷۴/۱ متر می باشد و هم‌اكنون در موزه لوگانو کشور سوئيس نگهداری می شود
۲-موزه پنج قاره (مونیخ)
موزه پنج قاره در مونیخ با تمرکز بر هنر و فرهنگ مناطق غیراروپایی، دارای مجموعه‌ای غنی از فرش و منسوجات از خاورمیانه است. این مجموعه شامل بیش از ۱۳۰۰ فرش و قطعات فرش از کشورهایی مانند ترکیه، ایران، عراق و هند می‌شود. این تنوع به بازدیدکنندگان امکان می‌دهد تا با سبک‌ها و سنت‌های مختلف فرشبافی در این مناطق آشنا شوند و نقش این هنر را در زندگی فرهنگی و اجتماعی این جوامع درک کنند.
فرش ابريشمی
فرش ابریشمی با تار، پود و پرز ابریشمی و گره فارسی بافته شده است. ابعاد آن ۱/۵ × ۲/۴۴ متر است و در دوره صفویه در کاشان بافته شده و اکنون در موزه مونیخ نگهداری می‌شود.
۳-نشنال گالری (واشنگتن)
نشنال گالری هنر در واشنگتن، در درجه اول به خاطر مجموعه برجسته نقاشی‌ها و مجسمه‌های اروپایی و آمریکایی خود شهرت دارد. تمرکز اصلی این موزه بر هنرهای تجسمی غربی است و به طور معمول مجموعه گسترده‌ای از فرش یا منسوجات ندارد. با این حال، ممکن است در برخی موارد نمایشگاه‌های موقتی مرتبط با هنرهای تزئینی یا آثار هنری شامل منسوجات در این موزه برگزار شود. بازدیدکنندگان علاقه‌مند به فرش، احتمالاً موزه‌های دیگری در واشنگتن مانند موزه هنر نساجی دانشگاه جورج واشنگتن را برای یافتن مجموعه‌های تخصصی‌تر ترجیح می‌دهند.
فرش گل و حيوان‌دار
فرش گل و حیواندار با ابعاد ۲/۲۹ × ۴/۲۷ متر، با گره فارسی و با استفاده از تار و پود نخی و پرز پشمی در قرن دهم هجری بافته شده و اکنون در موزه نشنال گالری واشنگتن نگهداری می‌شود.
۴-موزه تاریخ هنر وین
موزه تاریخ هنر در وین دارای مجموعه‌ای قابل توجه از فرش‌های شرقی است که بیشتر آنها از ایران و ترکیه گردآوری شده‌اند. یکی از شاخص‌ترین قطعات این مجموعه، فرش شکارگاه مربوط به دوره صفویه است که با طراحی پیچیده و جزئیات دقیق خود، اوج هنر فرشبافی ایرانی را به نمایش می‌گذارد. این موزه همچنین نمونه‌های دیگری از فرش‌های با ارزش را در اختیار دارد که نشان‌دهنده ذوق و هنر بافندگان در دوره‌های مختلف تاریخی است.
فرش موج دريا
این فرش که به دلیل نقشه‌ای مشابه امواج دریا و همچنین به سفارش پرتغال بافته شدن، با نام فرش پرتغالی نیز شناخته می‌شود، یک اثر نفیس متعلق به عصر صفویه و بافته شده در کرمان است. این فرش با ابعاد ۳/۷۲ × ۶/۷۷ متر، از تار و پود نخی و پرز پشمی با گره ترکی تشکیل شده و اکنون در موزه وین نگهداری می‌شود.
فرش شكارگاه: این فرش معروف یک شاهکار نفیس بافته شده در دوره صفوی و احتمالاً در اصفهان است. این فرش باشکوه با ابعاد تقریبی ۶۹۵ در ۳۲۳ سانتی‌متر، صحنه‌ای پر جنب و جوش از شکار را به تصویر می‌کشد که در آن سوارکاران، حیوانات وحشی گوناگون و مناظر طبیعی با دقت و ظرافت بی‌نظیری بافته شده‌اند. استفاده از تار و پود ابریشمی و پرزهای پشمی با کیفیت بالا، در کنار رنگ‌های گیاهی غنی و طراحی استادانه، این فرش را به نمونه‌ای برجسته از هنر قالیبافی ایرانی در قرن شانزدهم میلادی تبدیل کرده است.
۵-موزه میلان
میلان نیز دارای موزه‌های متعددی است که فرش معروقف ترنج حیواندار در آن موزه قرار دارد.
فرش ترنج و حیواندار
این فرش نفیس که در موزه میلان نگهداری می‌شود، با تراکم گره‌ای بالغ بر ۵۶۸,۸۰۰ گره در هر متر مربع، از تار و پود ابریشمی و پرز پشمی بافته شده است. ویژگی بارز این اثر هنری، طراحی زمینه آن است که از نقوش ترنج و تصاویر حیوانات شکل گرفته و از این حیث، شباهت‌هایی با فرش مشهور چلسی دارد. محل نگهداری کنونی این فرش، موزه میلان است.
۶-موزه متروپولیتن (نیویورک)
موزه متروپولیتن هنر در نیویورک نیز دارای مجموعه ارزشمندی از فرش‌های خاورمیانه است. بخش هنرهای اسلامی این موزه شامل نمونه‌های برجسته‌ای از فرش‌های ایرانی، ترکی و مصری از قرون مختلف است. این فرش‌ها نه تنها به دلیل زیبایی هنری‌شان بلکه به دلیل اهمیت تاریخی و فرهنگی‌شان مورد توجه قرار دارند. بازدیدکنندگان می‌توانند در این موزه شاهد تنوع طرح‌ها، رنگ‌ها و تکنیک‌های بافت در هنر فرشبافی اسلامی باشند و با تاریخ و فرهنگ این مناطق از طریق این آثار هنری آشنا شوند.
فرش سجاده ای
فرش سجاده‌ای، با ابعاد ۱/۶۱ در ۱/۰۵ متر، با گره فارسی بافته شده است. تراکم گره‌های آن بسیار بالا و بالغ بر ۱۰,۰۰۰ گره در هر دسیمتر مربع است. در ساختار این فرش، از تار پنبه‌ای به رنگ قهوه‌ای و پود پشمی طبیعی استفاده شده است، در حالی که پرزهای آن از پشم، زر و سیم تشکیل شده‌اند. در قسمت بالای این اثر هنری، عبارت زیبای «الله‌اکبر» نقش بسته است. این فرش ارزشمند در حال حاضر در موزه متروپولیتن نیویورک نگهداری می‌شود.
۷-موزه ویکتوریا و آلبرت (لندن)
موزه ویکتوریا و آلبرت در لندن به عنوان یکی از پیشروترین موزه‌های جهان در زمینه هنر و طراحی شناخته می‌شود و دارای مجموعه‌ای بی‌نظیر از فرش‌ها و منسوجات است. این مجموعه شامل نمونه‌های نفیسی از سراسر جهان، به ویژه فرش‌های خاورمیانه و ایران، از دوران صفویه تا به امروز می‌شود. فرش مشهور اردبیل، یکی از شاهکارهای هنر فرشبافی ایرانی، در این موزه نگهداری می‌شود و به عنوان یکی از مهم‌ترین قطعات مجموعه به شمار می‌رود. علاوه بر فرش‌های نفیس، این موزه طیف گسترده‌ای از قالیچه‌ها، گلیم‌ها و سایر منسوجات تاریخی و هنری را به نمایش می‌گذارد که تاریخچه و تکامل هنر فرشبافی را به تصویر می‌کشد.
فرش چلسی
فرش چلسی، اثری هنری زیبا، دلنشین و نفیس در سطح جهانی است. این قالی با تار و پود ابریشمی و پرزهای پشمی بافته شده و ابعاد آن ۳۶۰ در ۵۴۰ سانتی‌متر می‌باشد. نوع گره به کار رفته در آن متقارن است. طرح این فرش شامل دو ترنج کامل با کلاله‌های جانبی و دو نیم‌ترنج است که به حاشیه‌ها متصل شده‌اند. در زمینه لاکی‌رنگ آن تصاویری از حیوانات گوناگون نظیر آهو، گوزن، شیر و پلنگ به چشم می‌خورد. این فرش ارزشمند اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود و دلیل نام‌گذاری آن به “چلسی” خرید آن توسط یکی از تجار خیابان کینگز رود واقع در منطقه چلسی شهر لندن بوده است.
فرش اردبيل
فرش اردبیل، که به نام فرش شیخ صفی نیز شناخته می‌شود، به عنوان یکی از ارزشمندترین قالی‌های جهان به شمار می‌رود. این فرش نفیس با تار و پود ابریشمی و پرزهای پشمی، دارای ابعاد تقریبی ۱۱/۵۲ متر در طول و ۵/۳۴ متر در عرض است. قدمت این اثر هنری به سال ۹۴۶ هجری قمری بازمی‌گردد و از ویژگی‌های آن می‌توان به درج تاریخ بافت و امضای بافنده اشاره کرد. نام بافنده به همراه بیتی از غزلیات حافظ در قسمت بالایی این قالی نفیس نقش بسته است:
جز آستان توام در جهان پناهی نیست
سر مرا به جز این در، حواله‌گاهی نیست
این قالی باشکوه در دوره صفوی و به دستور این خاندان برای قرارگیری در مقبره شیخ صفی‌الدین اردبیلی، جد سلاطین صفوی، بافته شد. متأسفانه، در دوره‌ای بعد، شرکت انگلیسی زیگلر این فرش را از ایران خارج و به موزه ویکتوریا و آلبرت در لندن فروخت. در بافت این فرش بی‌نظیر، در هر متر مربع حدود ۵۱۷,۰۰۰ گره فارسی به کار رفته است و اتمام آن حدود ۳/۵ سال به طول انجامیده است. طرح این قالی بسیار چشم‌نواز است؛ در مرکز آن یک ترنج زردرنگ طلایی با شانزده کلاله قرار دارد که آن را احاطه کرده‌اند. زمینه اصلی فرش به رنگ آبی سیر بوده و سرتاسر آن با گل‌های بسیار ظریف و زیبا تزئین شده است. حاشیه این قالی نیز با کتیبه‌ها و دایره‌های کوچک که به صورت متناوب قرار گرفته‌اند، آراسته شده است.
۸-موزه فرش تهران
موزه فرش ایران در تهران، به عنوان گنجینه‌ای ملی، مجموعه‌ای بی‌نظیر از فرش‌های ایرانی را در خود جای داده است که قدمت برخی از آنها به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. تنوع طرح‌ها، رنگ‌ها و تکنیک‌های بافت به نمایش گذاشته شده در این موزه، گویای اوج هنر قالیبافی در ایران است. در سوی دیگر، موزه فرش آذربایجان در باکو، با تمرکز بر فرش‌های منطقه قفقاز، نقش مهم این هنر را در فرهنگ و تاریخ آذربایجان به تصویر می‌کشد. نقوش هندسی جسورانه و رنگ‌های زنده از ویژگی‌های بارز فرش‌های این منطقه است که در این موزه به زیبایی به نمایش درآمده‌اند.
سخن آخر
در پایان، موزه‌های فرش در سراسر جهان نه تنها به عنوان مخازنی برای حفظ آثار هنری ارزشمند عمل می‌کنند، بلکه به عنوان پل‌هایی ارتباطی میان گذشته و حال، و میان فرهنگ‌های مختلف بشری ایفای نقش می‌کنند. این موسسات با نمایش شکوه و ظرافت فرش‌های دستباف، ما را با تاریخ، نمادها و داستان‌های نهفته در تار و پود این آثار هنری آشنا می‌سازند و اهمیت این میراث فرهنگی گرانبها را برای نسل‌های آینده یادآوری می‌کنند. بازدید از این موزه‌ها، تجربه‌ای غنی و آموزنده است که درک ما از هنر، فرهنگ و تاریخ را عمیق‌تر می‌سازد.