مطالبی درباره فرش

نقوش هراتی ( ماهی درهم )

در خصوص این نقش علی حصوری معتقد است : « هراتی از جمله ی نقوش ایرانی است که ریشه در تاریخ و ایران باستان دارد  بر اساس مطالعات انجام شده بر روی آثار موجود ، این نقش از اواخر دوره ی تیموری و در تمام  دوران صفوی مورد استفاده بافندگان قار داشته و بعد ها نیز تأثیر عمیقی ب تعدادی از نقشه های ایرانی داشته است . معروف ترین و یکی از انواع نقش هراتی به ماهی درهم شهرت یافته است که البته این امر فقط بیان کننده رواج این نقش در هرات و در دوره تیموریان است ، بویژه آنکه طراحان مکتب هرات آنرا به شکل دلخواه در آورده اند . بنیاد نقشه های هراتی دو برگ خمیده می باشد که گل بزرگی مانند یک گل شاه عباسی یا گل نیلوفر را در میان گرفته است . شواهدی موجود است که آن دو برگ اساساً دو ماهی بوده اند و بعداً تبدیل به دو برگ شده اند و نام ماهی درهم نیز همین نکاه را تأیید می کند . اما برای یافتن نخستین نقش از این نوع و خاستگاه اولیه آن باید به مطالعات تاریخی اقدام نمود و در جریان تاریخ  به عقب بازگشت . مطالعات تاریخی نشان می دهد که نقش هراتی هم به ایران باستان و آیین مهر رهنمون می شود که در آن برخی از روایات و مناسک و آثار با اب ارتباط دارد . در برخی  از آثار مهری نشان داده می شود که مهر در اب متولد شده است و مجسمه  هایی که در این زمینه موجود است مهر را با مادرش که پیکر برهنه ای دارد نشان می دهد . مهر در آب متولد میشود و روی یک گل نیلوفر قرار می گشیرد و به همین دلیل است که بعد ها نیلوفر ابی در فرش ایران تبدیل به شاه عباس شده است و جایگاه خاصی را رد نقوش سنتی ما به ویژه نقشه های فرش یافته است ، مهر را ماهی از اب بیرون می آورد و این ماهی احتمالاً دلفین است یعنی یک ماهی بزرگ در نقشه ای ایرانی به ویژه در ماهی درهم نیز ماهی را به صورت بزرگ به تصویر می کشد که این ماهی در واقع همان دلین است . در تعدادی از اثار مهری ، مادری به همراه یک دلفین و در عده ای دیگر مادر و کودکی به هماره دلفین دیده می شود به این ترتیب ریشه اصلی نفش های حراتی پیدا می شود

 

بررسی کلیه قالی هایی که در حال حاضر با نقش ماهی در هم شناخته می شوند نیز واقعیت دیگری را مشخص می کند و آن اینکه از شرق به غرب اندازه و ابعاد این ماهی ها در قالی ایران به تدریج از بزرگ به کوچک است  بنحوی که بزرکترین نوعی ماهی های این طرح را در شرق ایران به ویژه اطراف قاین و تربت جام و تربت حیدریه می توان دید و کوچکترین نمونه های آن را در مرکز و غرب ایران یعنی کردستان نونه ی منحصر بفرد و شیوه یافته ای از ماهی درهم نیز ، البته به مقدار کمتر و تا همین اواخر در اطراف اراک بافته می شده است که امروز به فراموشی سپرده شده و آن را مرغ و ماهی می نامند . در این نوع دو ممرغ به جای ماهی ، یا همراه با آنها به دور یک حوض در حال حرکت هستند  بررسی های اریخی نیز نشان داده است که بر روی تاج تیگران ( ملقب به کبیر ، پادشاه ارمنستان در سال های ۸۹- ۸۶  قبل از میلاد ) نقش دو پرنده وجود دارد که یک گل هشت پر وسط آن قرار گرفته است . این نقش در زمانی بر روی سکه نیز ضرب شده است که اوج اعتلای رواج آئین مهر بوده است .

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *