ويژگيهای پشم مصرفی در قاليبافي
پشم یکی از اصلی‌ترین مواد اولیه در صنعت قالیبافی است و کیفیت فرش تا حد زیادی به نوع و ویژگی‌های پشم بستگی دارد. پشم خوب باعث می‌شود فرش نرم، زیبا و با دوام باشد و رنگ‌های آن دیرتر از بین برود. به همین دلیل شناخت ویژگی‌های مهم پشم در قالیبافی، برای تولید فرش با کیفیت بالا بسیار ضروری است. در این متن، به صورت مفصل درباره ویژگی‌های مهم پشم، درجه‌بندی کیفیت آن و نکات مهم در انتخاب پشم مناسب برای قالیبافی صحبت می‌کنیم.
ویژگی‌های مهم پشم در قالیبافی
۱. نرمی و ضخامت الیاف
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های پشم، ضخامت الیاف آن است که با واحد «میکرون» اندازه‌گیری می‌شود. هر چه قطر الیاف کمتر باشد، پشم نرم‌تر و لطیف‌تر است. بهترین نوع پشم متعلق به گوسفندان مرینوس است که قطر الیاف آن بین ۲۳ تا ۲۵ میکرون است و بسیار نرم و مرغوب است. پشم‌هایی که ضخیم‌تر باشند معمولا از نژادهای دیگر گوسفندان و یا مخلوط مرینوس با گوسفندان گوشتی به دست می‌آیند و برای فرش‌های ضخیم‌تر مناسب‌تر هستند. پشم قالی معمولا قطر الیاف بین ۲۳ تا ۳۴ میکرون دارد و از گوسفندان بومی تهیه می‌شود.
۲. طول الیاف
طول الیاف پشم بسیار مهم است چون هرچه الیاف بلندتر و یکدست‌تر باشند، فرش زیباتر و مقاوم‌تر خواهد بود. الیاف کوتاه‌تر باعث می‌شوند فرش سفت و خشک شود و دوام کمتری داشته باشد. میانگین طول الیاف مناسب برای فرش دستبافت باید حداقل ۵ سانتیمتر باشد، اما هرچه طول الیاف بیشتر باشد (مثلا بالای ۷.۵ سانتیمتر) پشم مرغوب‌تر و فرش با کیفیت‌تر است.
۳. حالت فر (جعد) و کشسانی
پشم باید حالت فر یا جعد داشته باشد تا انعطاف‌پذیر و کشسان باشد. این ویژگی باعث می‌شود فرش در برابر فشار، کشش و خم شدن مقاومت خوبی داشته باشد و به مرور زمان خراب نشود. همچنین پشم با جعد خوب، ظاهر زیباتری دارد و هنگام بافت، راحت‌تر به هم متصل می‌شود.
۴. مقاومت رنگ
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های پشم برای قالیبافی، ثبات رنگ آن است. پشم باید بتواند رنگ را خوب جذب کند و این رنگ باید در برابر شستشو، نور خورشید، رطوبت، مالش و مواد شیمیایی مقاوم باشد تا رنگ فرش زود از بین نرود و فرش همیشه زیبا بماند. معمولاً مقاومت رنگ پشم در برابر شستشو و مالش باید حداقل درجه ۳ تا ۴ باشد.
۵. تمیزی و ناخالصی‌ها
پشم باید کاملا تمیز باشد و چربی و ناخالصی گیاهی کمی داشته باشد. مقدار چربی پشم نباید بیشتر از ۱.۵ درصد و ناخالصی گیاهی نباید بیش از یک درصد باشد. پشم تمیز، رنگ را بهتر جذب می‌کند و کیفیت نهایی فرش را بالاتر می‌برد. همچنین در قالیبافی باید از پشم تازه و نو استفاده شود و از به کار بردن پشم‌های کهنه، پشم دباغی شده یا الیاف مصنوعی در خامه فرش پرهیز شود.
درجه‌بندی کیفیت پشم
پشم‌ها بر اساس قطر الیاف به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند:
- درجه یک: پشم‌هایی که قطر الیاف آنها کمتر از ۳۰ میکرون است. این نوع پشم بسیار نرم و مناسب فرش‌های ظریف و مرغوب است.
- درجه دو: پشم‌هایی با قطر الیاف بین ۳۰ تا ۳۵ میکرون که کمی ضخیم‌تر هستند و برای فرش‌های متوسط به کار می‌روند.
- درجه سه: پشم‌هایی با قطر الیاف تا ۴۰ میکرون که ضخیم‌تر بوده و برای فرش‌های ضخیم و معمولی استفاده می‌شوند.
همچنین طول الیاف پشم نیز در درجه‌بندی تاثیر دارد. هرچه طول الیاف بیشتر از ۷.۵ سانتیمتر باشد، کیفیت پشم بالاتر است.
نکات مهم در انتخاب و استفاده از پشم
- پشم گوسفندان در بخش‌های مختلف بدن ضخامت و طول متفاوتی دارد. بنابراین هنگام چیدن پشم باید مراقب بود که پشم‌های مختلف قاطی نشوند تا کیفیت خامه فرش حفظ شود.
- استفاده از پشم تازه و نو برای خامه قالی بسیار مهم است. پشم کهنه یا پشم دباغی شده کیفیت رنگ و دوام فرش را کاهش می‌دهد.
- حداقل ۹۵ درصد از الیاف خامه باید طولی بیش از ۵ سانتیمتر داشته باشند تا خامه محکم و مقاوم شود.
- پشم‌های با کیفیت بهتر، قابلیت جذب رنگ بیشتری دارند و فرش نهایی رنگ‌های زنده‌تر و ماندگارتر خواهد داشت.
نتیجه‌گیری
پشم یکی از اساسی‌ترین و حیاتی‌ترین مواد اولیه در صنعت قالیبافی است و ویژگی‌های مختلف آن مثل نرمی، طول، حالت فر، مقاومت رنگ و تمیزی تاثیر بسیار زیادی در کیفیت نهایی فرش دارند. آشنایی کامل با این ویژگی‌ها و انتخاب پشم مرغوب، باعث می‌شود فرش‌هایی زیبا، نرم و با دوام تولید شود که سال‌ها رنگ و شکل خود را حفظ کنند. توجه به این نکات نه تنها باعث حفظ هنر قالیبافی سنتی می‌شود، بلکه به ارتقای کیفیت فرش‌های ایرانی در بازارهای داخلی و جهانی نیز کمک خواهد کرد.