تقسیم بندی‌ طرحهای فرش ایران

طرحهای فرش ایران را می‌توان به دو بخش و هشت گروه زیر تقسیم می‌شوند:

بخش نخست

طرحهایی که از عوامل طبیعی الهام گرفته‌اند و خود ۳ گروه اصلی به شرح زیر تقسیم گردیده‌اند.

گروه اول – طرح فرش ایران با نقشمایه اصلی خطها،  سطحها، جسمها و اشیاء

گروه دوم – طرح فرش ایران با نقشمایه اصلی صورت حقیقی و یا خیالی جانداران

گروه سوم – طرح فرش ایران با نقشمایه‌ اصلی طبیعت سبز و مشهور به آن

بخش دوم

طرحهایی که با توجه به دست آوردهای بشری از جمله نقش و نقشمایه فر ش یا محلی طراحی و بافت و یا نام ایل و قبیله و اقوام و افراد یا نقش ابنیه و آثار تاریخی ، دینی ، مذهبی نامگداری شده است. و این طرحها شامل پنج گروه هستند که عبارتند از :

الف- طرح فرش ایران مشهور به ابنیه تاریخی، دینی ، مذهبی

ب- طرح فرش ایران مشهور به نام ایلات عشایر ، اقوام و افراد

ج- طرح فرش ایران مشهور به نام شهرها ومکانها

د- طرح فرش ایران مشهور به نام نقش و نقشمایه آن

هـ – طرح فرش ایران ، تلفیقی / اقتباسی

در این قسمت هر یک از طرحها به طور کامل توضیح داده می‌شود.

۱- طرح فرش ایران با نقشمایه اصلی خطها ، سطحها ، جسمها و اشیاء

خط سطح و جسم در فراهم سازی ساختار طرحهای فرش اعم از متن یا حاشیه از اهمیت خاصی برخوردار هستند و استفاده از انها در این دستباف دارای قدمت بیشتری نسبت به سایر بن نگاره‌ها است. این نقشمایه‌ بر دو گونه است که به شرح زیر توضیح داده می‌شود.

گونه یکم: طرحهایی از فرش که نقشمایه اصلی آن خطها و سطحها می‌باشد بن نگاره‌هایی با خطوط شکسته و احجام هندسی و زاویه‌دار به جهت سادگی و سهولت بافت در بین ذهنی بافان قالی روستایی و عشایر ایران از زمانهای گذشته متداول بوده است حتی امروزه که کارگاههای بزرگ قالیبافی شهری با بافتن طرحهایی با خطوط اسلیمی و گردان مشغولند فرشهای دارای طرحهای ذهنی بیش از نیمی از کل تولید قالی و قالیچه این سرزمین را به خود اختصاص می‌دهد.

خطوط نقشمایه‌ای فرش نسبت به یکدیگر و افق دارای حالتهای گوناگونی هستند و هر یک از این حالات دارای مفهوم و معنی خاص خود می‌باشد.