فرش

فرش تویسرکان

شهری کوچک با زیبایی دل انگیز و چشم نواز، واقع در دره ای که از یک سو به کوه های الوند و از سوی دیگر به کوههای پیشکوه از جبال زاگرس محدود است. در شمال این شهر همدان، در مشرق ملایر و در مغرب استان کرمانشاه و در جنوب آن شهرستان نهاوند قرار گرفته است.

اگر نه در شهر، بی تردید در روستاهای تویسرکان به دلیل وجود زمستانهای پر برف و دهات دور از دسترس و وجود پشم و پنبه ی فراوان، از قدیم قالی بافی وجود داشته است. وجود فرشهای بالنسبه مرغوب با نقوش و رنگ آمیزی های زیبا که متجاوز از ۱۰۰ سال عمر دارند نشان ازفرش بافی مطلوب و باارزشی، حداقل در برخی روستاها یا مناطقی که دارای خان و ارباب بوده اند، می دهد.

بنابر بعضی اقوال حمزه اردلان بنابر که از خان های بزرگ تویسرکان بوده است استاد یوسف نامی را از تبریز برای بافت فرش می آورد. او بنیان گذار نوعی فرش بافی مرغوب در بعضی از روستاها منجمله روستای فتح آباد می شود. بی شک خامه ها و  نخ های مورد مصرف در طی سالها، با دست ریسیده شده و با رنگ های طبیعی محلی رنگ می شده است وما نمونه های زیبایی از این نوع پشم و رنگ آمیزی را در برخی از فرشهای قدیمی شاهد هستیم.

به طور کلی فرش بافی در تویسرکان عمدتاً روستایی است و بافندگان شهر بیشتر مهاجر و عموماً زن هستند و سطح فرش بافی در حد نازلی است. گره فرش از نوع ترکی است که با دست زده می شود. فرشهای روستایی دارای اشکال ساده و ابتدایی می باشند که در آنها پرنده و حیوانات نیز دیده می شود، قالیها درشتبافت و گوشتی و دارای پرز بلند و غالباً یک پود هستند.

بافندگان روستایی به علت سقوط کیفیت فرش از نظر جنس و رنگ و نقوش اصلاح نشده (تکراری و غلط بافی) و عدم آموزش عمدتاً فقیرند. برخی از روستاهای مهم قالی بافی عبارتند از :

روستای بیرده (ابودردا)، اشتر مله، سیادره، پیرپازول، شهرستانه، گل زرد، تخته گلی، تخته سفید، بابا کمال و یعقوب شاه.

معروفترین نقشه ی تویسرکان به نام اصادوقی (آقا صادقی) بنا به اظهار اهالی از روستای اوبدردا سرچشمه گرفته است و همچنین نقشه مالیچه (که به نام اژدر نیز نامیده می شود) و نقشه دارایی (که همان اصادوقی است) و نقشه ی زاغه که مربوط به دو روستای ابودردا و مالیچه و روستای زاغه است که قالی بافی نسبتاً خوبی دارند. فرشهای تولیدی از ۲ متر تا ۱۲ مترمربع
می باشد. در حال حاضر در تویسرکان حدود ۱۰۰۰۰ دستگاه قالی بافی وجود دارد که در حدود ۷۰۰۰۰ متر قالی تولید می کنند که با وجود کیفیت نه چندان بالای آنها عموماً صادراتی هستند.

تعاونی فرشهای دستباف تویسرکان با تلاش و دلسوزی برخی جهادگران شکل گرفته و در حال حاضر در حدود ۳۸۰ عضو دارد که تعاونی بر کار آنها نظارت داشته و سعی بر آن دارد که ضمن فلزی کردن دارها بافت با قلاب را آموزش دهد.

اگر چه تلاش شرکت تعاونی در افزایش توان اعضا در تغییر بافت فرشهای ضخیم به فرشهای ریزباف تر در نوع خود تلاش مطلوبی است ولی باید در نظر داشت که می توان با اصلاح رنگ بندی و شناسائی و اصلاح نقوش بومی و محلی خدمت بیشتری به این تولیدات کرد. همچنان که در مورد استفاده از رنگهای بنفش و نارنجی و آبی به طور کلی رنگهای تند و زننده یی که در فرشهای روستایی وارد شده و یکی از علل سقوط کیفیت فرشهای حومه ی تویسرکان است.

مشخصات کلی فرشبافی منطقه تویسرکان

تقریباً اکثر مشخصات رنگ و بافت نهاوند و ملایر از جمله تسلط رنگ آبی تند در فرشهای تویسرکان نیز دیده می شود ولی کیفیت مواد بکار رفته در فرشهای آن از بافته های ملایر و نهاوند نامرغوب تر بوده و همچنین فرشهای آن کوتاه تر و باریک تر از فرشهای نهاوند بافته می شود. در تویسرکان فرش در اندازه های پشتی، دو ذرع و چارک، ذرع و نیم، دو ذرعی و کناره بافته می شود بافت فرشهای بزرگ ندرتاً در آن صورت می گیرد.

قالیچه ها معمولاً با ۲ و یا ۳ ترنج مختلف بافته می شود و طرحهای گردان اغلب به شکل شکسته در آنها مورد استفاده قرار می گیرد.